Αγάπιος

I

Όνομα λογίων και φιλοσόφων.

1. Αιρετικός, μαθητής του Μάνητα (3ος αι. μ.Χ.). Σύμφωνα με τον Φώτιο, έγραψε δύο έργα όπου εξέθετε μανιχαϊκές δοξασίες.

2. O Αλεξανδρεύς (5ος αι. μ.Χ.). Γιατρός και λόγιος από την Αλεξάνδρεια. Δίδαξε ιατρική στην Κωνσταντινούπολη.

3. Αθηναίος φιλόσοφος (6ος αι. μ.Χ). Μαθητής του Πρόκλου και του Μαρίνου, δίδαξε Πλάτωνα και Αριστοτέλη.

4. Χρονογράφος (αρχές 10ου αι. μ.Χ.). Έγραψε παγκόσμιο χρονικό στα αραβικά, που φτάνει έως το 941 μ.Χ.

II

Όνομα οσίων της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας.

1. Αρχιμανδρίτης. Η μνήμη του τιμάται στις 11 Ιανουαρίου.

2. Αγιορείτης. Ασκήτεψε στα όρια της μονής Βατοπεδίου. Αιχμαλωτίστηκε και πουλήθηκε δούλος σε οικογένεια Σαρακηνών την οποία κατόπιν εκχριστιάνισε. Η μνήμη του τιμάται την 1η Μαρτίου.

3. Ο Αλαμάνος. Μόνασε στην Κύπρο τον 12o αι.

4. Ο Κύπριος. Ταυτίζεται με τον Αλαμάνο.

III

Όνομα μαρτύρων της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας.

1. Επίσκοπος Νουμιδίας. Μαρτύρησε το 259. Η μνήμη του τιμάται στις 29 και 30 Απριλίου.

2. Καταγόταν από την Καισάρεια της Παλαιστίνης. Μαρτύρησε το 306 με τους Παΐσιο, Ρωμύλο, Τιμόλαο, δύο Αλεξάνδρους και δύο Διονύσιους. Η μνήμη του τιμάται στις 15 Μαρτίου.

3. Άλλος μάρτυρας από την Καισάρεια της Παλαιστίνης. Μαρτύρησε το 306 στο αμφιθέατρο της Καισάρειας. Η μνήμη του τιμάται στις 19 Αυγούστου και στις 19 Νοεμβρίου.

4. Γιος του μάρτυρα Ευσταθίου. Μαρτύρησε μαζί με τον πατέρα του. Η μνήμη του τιμάται στις 20 Σεπτεμβρίου.

5. Στρατιώτης του Αικίνιου στη Σεβάστεια. Μαρτύρησε με άλλους συστρατιώτες του. Η μνήμη του τιμάται στις 2 Νοεμβρίου.

6. Καταγόταν από την Καππαδοκία. Η μνήμη του τιμάται στις 22 Νοεμβρίου.

7. Μαρτύρησε μαζί με τους Σέλευκο, Ίνδη, Δόμνα, Γλυκέριο, Μάμαντα και άλλους. Η μνήμη του τιμάται στις 3 Δεκεμβρίου.

8. Ο μαθητής του ιερομάρτυρα Βαβύλα. Μαρτύρησε στη Σικελία με τον σύντροφό του Τιμόθεο. Η μνήμη του τιμάται στις 24 Ιανουαρίου.

9. Μαρτύρησε με τους Χαρίσιο και Νικηφόρο, άγνωστο πότε. Η μνήμη του τιμάται την 1η Μαρτίου κατά το ΒασιλειανόΜηνολόγιο, και στις 15 του ίδιου μήνα κατά τον Συναξαριστή.

10. Γιος της μάρτυρος Βάσσας. Αποκεφαλίστηκε μαζί με τους αδελφούς του Θεόγνιο και Πιστό στα χρόνια του αυτοκράτορα Μαξιμιανού. Η μνήμη του τιμάται στις 21 Αυγούστου.

IV

Όνομα τριών πατριαρχών της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας:

1. Α. Α’. Πατριάρχης Αντιοχείας (953-959).

2. Α. Β’. Πατριάρχης Αντιοχείας (977-995). Ύστερα από εντολή του Βασίλειου B’ του Βουλγαροκτόνου, κλείστηκε επί 7 χρόνια σε μοναστήρι κοντά στην Κωνσταντινούπολη, όταν αποκαλύφθηκαν συνεννοήσεις του με τον αποστάτη Φωκά.

3. Πατριάρχης Ιεροσολύμων (983-984) από τη Σελεύκεια.

V

Όνομα επισκόπων της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας.

1. Επίσκοπος Καισάρειας της Παλαιστίνης (αρχές 4ου αι.).

2. Επίσκοπος Βόστρων Αραβίας (4ος αι.). Με αφορμή αντιδικία του με τον προκάτοχό του Βαγάδιο, συνήλθε το 394 σύνοδος στην Κωνσταντινούπολη, που αποφάσισε η καθαίρεση επισκόπου να γίνεται από όλους τους επισκόπους της μητροπολιτικής περιφέρειας και όχι από δύο ή τρεις μόνο.

3. Επίσκοπος Κορδούης (589-591). Πήρε μέρος στις συνόδους Τολέδου (589) και Σεβίλης (590).

4. Επίσκοπος Κορδούης (612-618). Γνωστός και με το όνομα Αγαπητός.

5. Μητροπολίτης Κυζίκου (1793). Γρυπάρης στο επώνυμο, από τη Σίφνο.

6. Μητροπολίτης Ρόδου (1792-1819). Πρώην ηγούμενος στη μονή Παναγίας της Καμαριώτισσας στη νήσο Χάλκη. Το 1819 παραιτήθηκε από τον μητροπολιτικό θρόνο και αποσύρθηκε στη μονή Ταξιάρχη Σύμης, όπου πέθανε το 1827.

7. Επίσκοπος Ωρεών (1820).

8. Μητροπολίτης Βράντζης (1833-1849).

9. Τιτουλάριος επίσκοπος Αυγουστοπόλεως (1851).

10. Τιτουλάριος επίσκοπος Ελαίας (1847).

11. Μητροπολίτης Πωγωνιανής (1848-1850).

12. Μητροπολίτης Γρεβενών (1849-1864).

13. Μητροπολίτης Πτολεμαΐδας (1885).

VI

Όνομα ορθόδοξων ιερωμένων, μοναχών και λογίων.

1. Ο Λάνδος. Λόγιος μοναχός από τα Χανιά της Κρήτης (17ος αι.). Το κοσμικό του όνομα ήταν Αθανάσιος Λάνδος, ενώ o ίδιος υπέγραφε «Α. μοναχός ο Κρης». Από την Κρήτη –και αφού πήρε μια καλή ελληνική και ιταλική παιδεία– πήγε στο Άγιον Όρος, όπου μόνασε για πολλά χρόνια. Εκεί, συμπλήρωσε τη μόρφωσή του στις πλούσιες βιβλιοθήκες των μοναστηριών. Ταξίδεψε πολύ στην Ελλάδα διδάσκοντας και κηρύττοντας σε απλή λαϊκή γλώσσα το Ευαγγέλιο. Στην ίδια γλώσσα έγραψε και πολλά κείμενα, αγιολογικά και άλλα (μεταγλωτίσσεις πατερικών κειμένων, διδαχές, ομιλίες κλπ.), που άρχισαν να εκδίδονται με την επιμέλεια του ίδιου στη Βενετία, περίπου το 1640. Τα έργα του γνώρισαν επανειλημμένες εκδόσεις. Σημαντικότερα: Αμαρτωλώνσωτηρία (ασκητικό, Βενετία 1641), Νέος Παράδεισος (αγιολογικό, Βενετία 1641), Θηκαράς (συλλογή ύμνων και ευχών, Βενετία 1643), Θεοτοκάριον (υμνολογικό, Βενετία 1643), Το ψυχοσωτήριο Ψαλτήριο (μεταγλώττιση του υπομνήματος Θεοδώρητου Κύρου,Βενετία 1643), Γεωπονικόν (περιέχει γεωπονικές και ιατρικές συμβουλές), Εκλόγιον (αγιολογικό, Βενετία 1644), Κυριακοδρόμιον (διδαχές και ομιλίες, Βενετία 1657) κ.ά.

2. Μοναχός από την Κύπρο (18ος αι.). Πήρε μέρος στην κίνηση των Κολλυβάδων και για τον λόγο αυτό αφορίστηκε από τον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Σωφρόνιο.

3. Λόγιος ιερομόναχος από το Μεσολόγγι (αρχές 18ου αι.). Θεωρητικός της βυζαντινής μουσικής.

4. Ιεροδιάκονος και αγιογράφος από τη Φουρνά Ευρυτανίας (18ος αι.). Στο Άγιον Όρος διδάχτηκε την αγιογραφία από τον συμπατριώτη του Διονύσιο, τον περίφημο συγγραφέα της ερμηνείας της ζωγραφικής τέχνης, μαζί με τον οποίο επέστρεψε, το 1734, στη γενέτειρά τους.

5. Ο Λεονάρδος, ο πρεσβύτερος (1740 – 1815). Λόγιος ιερομόναχος από τη Δημητσάνα. Το κοσμικό του όνομα ήταν Ασημάκης Λεονάρδος. Από το 1759 έως το 1764, μαθήτευσε στην Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης που διηύθυνε o Ιθακήσιος λόγιος Ιερόθεος Δενδρινός. Στη Σμύρνη o Λεονάρδος ασπάστηκε το μοναχικό σχήμα. To 1764, με προτροπή του Ιερόθεου, ίδρυσε μαζί με τον συμπατριώτη του και προστάτη του στη Σμύρνη ιερομόναχο Γεράσιμο Γούνα σχολή στη Δημητσάνα, που λίγο αργότερα έγινε περίφημη σε όλο τον τουρκοκρατούμενο ελληνικό χώρο και έδωσε στο έθνος σπουδαίους λόγιους και κληρικούς, όπως ήταν o εθνομάρτυρας πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’, ο Παλαιών Πατρών Γερμανός κ.ά. Μετά την αποτυχία του ορλοφικού κινήματος (1770) η σχολή έκλεισε και ο Α. κατέφυγε στη Ζάκυνθο, όπου και δίδαξε. Το 1780 επέστρεψε στη Δημητσάνα και έθεσε σε επαναλειτουργία τη σχολή. Το 1781 αποδέχτηκε την πρόσκληση των εφόρων της Σχολής Σμύρνης να διδάξει στη σχολή τους σύμφωνα με την επιθυμία του διευθυντή της Ιερόθεου που πεθαίνοντας (1780) τον όριζε στη διαθήκη του διδάσκαλο της σχολής. Ο Α., αφού άφησε διάδοχό του στη Δημητσάνα τον Αγάπιο τον Νεότερο, πήγε στη Σμύρνη, όπου δίδαξε έως το 1783. Από το 1783 έως το 1786 ο Α. περιόδευσε τους Αγίους Τόπους, ενώ από το 1786 εγκαινίασε μια περίοδο έντονης ιεραποστολικής δράσης, με περιοδείες σε Θεσσαλία, Μακεδονία, Θράκη, Μ. Ασία, Παλαιστίνη, Αραβία, Αίγυπτο κ.α. Ο Α., με τα εξαιρετικά ψυχικά και πνευματικά του χαρίσματα και την ακαταπόνητη δράση του, αποτελεί μία από τις συμπαθέστερες μορφές του υπόδουλου ελληνισμού και εντάσσεται –ιδίως με την ίδρυση της σχολής Δημητσάνας– στους συντελεστές της ελληνικής αναγέννησης του τέλους του 18ου αι. και στους προδρόμους της εθνικής ανεξαρτησίας. Έργα του: Συλλογή πάντων των Ιερών και θείων Κανόνων...(Βενετία 1787), Πηδάλιο...(μαζί με τον Νικόδημο Αγιορείτη· συλλογή και ερμηνεία ιερών κανόνων, Λειψία 1800) κ.ά.

6. Ο νεότερος (1752 – 1812). Λόγιος ιερομόναχος από τη Δημητσάνα. To κοσμικό του όνομα ήταν Αντώνιος Αντωνόπουλος. Υπήρξε μαθητής του Αγάπιου του πρεσβύτερου στη σχολή της Δημητσάνας και συνεχιστής του έργου του από το 1781, όταν διαδέχτηκε τον δάσκαλό του στη διεύθυνση της σχολής. Σχολάρχησε για 32 χρόνια και ανέδειξε πολλούς άξιους λόγιους και κληρικούς.

7. Ο Σιναΐτης. Αρχιμανδρίτης της μονής Σινά. Πήρε μέρος στους αγώνες του 1821.

8. Ιερομόναχος και αγιογράφος από τη Σίφνο. Άφησε έργα λαϊκής θρησκευτικής τέχνης. Εικόνες του βρίσκονται στη Σίφνο και στην Κίμωλο καθώς και στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών.

9. Λόγιος ιερομόναχος από την Πάργα (1759 – 1829). Μαθητής του Αγάπιου από τη Δημητσάνα. Διετέλεσε σχολάρχης του φροντιστηρίου στη Φωξάνη, όπου μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία. Το 1829 διορίστηκε δάσκαλος στην Αίγινα. Έγραψε Πρακτική αριθμητική και Ελληνική γραμματική.

10. Ο Κολυβάς ή Παπαντωνάτος (18ος αι.). Καταγόταν από την Κεφαλονιά. Ιερομόναχος στο Άγιον Όρος, βιβλιογράφος και συγγραφέας του βιβλίου Ψυχοτρόφος.

11.Αρχιμανδρίτης (19ος αι.). Έγραψε το Φανάρι του Διογένους (1803), δράμα σε 1.056 δεκαπεντασύλλαβους ομοιοκατάληκτους στίχους, όπου καταφέρεται εναντίον της διαφθοράς των γαλλικών ηθών.